De inspiratie voor deze week is gebaseerd op een klein incident dat midden in de nacht plaatsvond. Ben je bekend met het spreekwoord ‘oog om oog, tand om tand’? Het is de overtuiging dat als iemand je iets verkeerds aandoet, die persoon gestraft moet worden door hem/haar hetzelfde aan te doen.
Dit spreekwoord komt blijkbaar uit de Code van Hammurabi. Hammurabi was koning van Babylon tussen 1792 en 1750 voor Christus. Je kunt dit spreekwoord relateren aan verschrikkelijke gebeurtenissen (“als je mijn zus verkracht, mag ik…”). De laatste tijd realiseer ik me echter hoe dit 4.000 jaar oude spreekwoord een effect heeft op mij en anderen in zelfs de kleinste dagelijkse gebeurtenissen.
Ik was laatst diep in slaap, toen ik wakker werd gemaakt door mijn partner die moeite had om in slaap te vallen. Als hij niet in slaap kan vallen, gaat hij vaak op zoek naar oorzaken. Deze keer was ik die oorzaak omdat ik onbewust een groot deel van het bed had ingenomen, waardoor hij onvoldoende ruimte had om zelf comfortabel te kunnen liggen. Als gevolg daarvan werd mijn partner meer dan chagrijnig omdat ik zo egoïstisch was om het bed in te nemen. Door zijn knorrigheid voelde ik me ’toegestaan’ om op een vergelijkbare chagrijnige manier te antwoorden… om mezelf een fractie van een seconde later af te vragen wat ik in hemelsnaam aan het doen was…? Een soortgelijk oog om oog gebeurde tijdens de eerste week van de quarantaine. Terwijl ik aan het werk was ontving ik foto’s van lege supermarkten. Blijkbaar was iedereen aan het hamsteren geslagen. Het paniek winkelen van anderen bracht mij ook op de een of andere manier in paniek. Als zij voorraad mogen inslaan… mag ik dat dan ook? En als iemand in het gebruikelijke drukke verkeer tegen me schreeuwt, voel ik me op de een of andere manier vaak uitgenodigd om terug te schreeuwen. Ik realiseer me dat dit een creatieve interpretatie van het spreekwoord is, maar het besef dat het gedrag van iemand anders je kan triggeren om hetzelfde te doen (of nog erger…) is zeer fundamenteel om een verandering in jezelf te kunnen maken.
Gelukkig zijn er inspirerende voorbeelden zoals Mahatma Gandhi en Viktor Frankl, die laten zien hoe het anders kan. Gandhi werd regelmatig in elkaar geslagen, maar hij vocht bewust nooit terug. Het liet zijn aanvallers in verwarring achter omdat het blijkbaar veel makkelijker is om door te gaan met slaan als iemand terugvecht. Gandhi was er echter van overtuigd dat zijn vreedzame middelen “iets in de menselijke natuur veroorzaken dat zijn/ haar haat vermindert en zijn/ haar respect vergroot”. Een soortgelijk inzicht ontstond bij een joodse psychiater die tijdens de Tweede Wereldoorlog vreselijke medische experimenten onderging in de vernietigingskampen van nazi-Duitsland. Op het dieptepunt in zijn leven ontdekte Viktor Frankl de echte menselijke vrijheid: “tussen wat er met ons gebeurt en onze reactie is een ruimte. In die ruimte ligt onze kracht en onze vrijheid om onze reactie te kiezen”. De kalme, vriendelijke en aanvaardende houding die hij kiest, laat zijn beulen verbaasd achter. Zelfs in zodanige mate dat ze zijn advies beginnen te vragen voor het omgaan met uitdagende situaties in hun eigen leven.
“Tussen actie en reactie hebben we de vrijheid om te kiezen”, zo vatte Stephen Covey het later samen. Het klinkt vrij eenvoudig, maar is het je wel eens opgevallen hoe snel en automatisch je reageert als er iets met je gebeurt? Dit is (onder andere) wat groeiende bewustwording impliceert: ben je in staat om te observeren wat er in je wordt getriggerd en ben je daarna in staat om een andere reactie te kiezen? Een reactie die gebaseerd kan zijn op een liefdevol en vriendelijk hart in plaats van op een ego dat wordt geraakt of gekwetst? In mijn geval vertelde ik mijn partner hoezeer het me speet dat hij niet kon slapen en vervolgens zijn we zodanig gaan liggen dat we allebei in dromenland belanden. Kun je je al voorstellen wat het toepassen van de ‘echte menselijke vrijheid’ voor jou zal betekenen?
x Esther